Er zijn meer basis ontwerpprincipes van vormgeven (en kunst). Over het exacte aantal en welke principes, verschillen de meningen. In deze post gaat het over basis ontwerpprincipes als balans, contrast, accent, beweging, ritme hiërarchie, witruimte, eenheid, ritme, uitlijning, proportie, herhaling, kleur, licht, ruimte/diepte en compositie.
Deze visuele ontwerpprincipes en/of beeldaspecten werken samen om aantrekkelijke en functionele ontwerpen te creëren die logisch zijn voor gebruikers. De basis ontwerpprincipes van vormgeven zijn richtlijnen die helpen bij het ontwerpen van een kunstwerk, een product of een media-uiting. Ze zorgen voor focus en helpen bij het prioriteren van wensen en ideeën.
Deze beginselen worden vaak afzonderlijk besproken, maar in de praktijk werken ze samen om een ontwerp te creëren dat visueel aantrekkelijk is en begrijpelijk voor de gebruiker.
Deze basis ontwerpprincipes van vormgeven moeten naadloos op elkaar aansluiten:
Als je als ontwerper de basis ontwerpprincipes van vormgeven begrijpt, kun je deze beginselen op een meer doelgerichte manier combineren om ontwerpen te creëren die esthetisch aantrekkelijk en functioneel zijn. Door ontwerp elementen complementair aan elkaar in te zetten zodat ze elkaar kunnen ondersteunen, versterken of zelfs tegenwerken ontstaan de krachtigste ontwerpen.
Balans, Contrast, Accent en Beweging
Balans: Balans is een belangrijk aspect in de ontwerp wereld. Het verwijst naar een optisch evenwicht aan twee zijden van een denkbeeldige lijn. Balans ontstaat wanneer de elementen op de juiste manier ten opzichte van elkaar zijn geplaatst. Symmetrische balans heeft elementen van gelijk gewicht aan beide kanten van de lijn, terwijl asymmetrische balans elementen van verschillende gewichten en posities gebruikt. Je kunt een ontwerp in balans maken of juist bewust uit balans brengen door te spelen met visueel gewicht, kleur en compositie.
Contrast: Contrast is het verschil tussen elementen in een ontwerp, waardoor ze opvallen. Denk hierbij aan het contrast tussen licht en donker. Het is belangrijk om één of meerdere vormen van contrast in je ontwerp aan te brengen door met contrasterende elementen te werken. Dit kan op verschillende manieren, zoals in kleur, typografie, grootte en andere ontwerpkenmerken.
Accent: Met (positieve of negatieve) nadruk of accent bepaal je welke delen van een ontwerp de meeste aandacht krijgen, zoals een aanbieding, en welke de minste aandacht, zoals kleine lettertjes. Accent zorgt ervoor dat bepaalde elementen in een ontwerp meer opvallen dan andere. Je kunt deze nadruk op verschillende manieren aanbrengen, bijvoorbeeld door middel van kleur, typografie of grootte.
Beweging: Beweging in een ontwerp verwijst naar snelheid, dynamiek en chaos. Door beweging toe te voegen, maak je een ontwerp levendig. Dit kun je doen met elementen zoals lijnen, typografie, kleur, scherpte/diepte, compositie en symmetrie. Positioneer deze elementen om een gevoel van beweging op te roepen, bijvoorbeeld met schuine lijnen, stippellijnen, asymmetrie, of door een persoon of voertuig in actie te tonen.
Beweging heeft ook betrekking op hoe de kijker door het ontwerp navigeert. Gebruik de juiste elementen om de kijker logisch door de boodschap te leiden, waarbij het belangrijkste element de meeste aandacht trekt en de kijker naar het volgende element leidt. Effectieve positionering, accentuering en andere ontwerpprincipes zorgen voor een vloeiende en samenhangende kijkervaring.
Ritme, Hiërarchie, Witruimte, Eenheid
Ritme: Ritme verwijst naar de herhaling van visuele elementen op een regelmatige basis. Dit principe is gerelateerd aan herhaling, maar legt meer nadruk op het creëren van een visueel tempo, wat bijdraagt aan samenhang en dynamiek. Ritme ontstaat door het creatief gebruik van witruimte. Regelmatig gebruik van witruimte zorgt voor rust en overzicht in een ontwerp, terwijl onregelmatige witruimte een gevoel van urgentie kan oproepen. De ruimte tussen elementen kan zowel een regelmatig als een onregelmatig ritme creëren. Regelmatige ritmes stralen kalmte uit, terwijl onregelmatige ritmes spanning en opwinding oproepen.
Hiërarchie: Hiërarchie geeft de volgorde van belangrijkheid aan in een ontwerp. Het belangrijkste onderdeel van de boodschap krijgt de meeste nadruk, en minder belangrijke delen krijgen minder aandacht. Dit kun je bereiken door variatie in tekstgroottes en grafische elementen. Het doel van hiërarchie is om de volgorde te bepalen waarin we elementen zien of lezen. Gebruik grootte, contrast, uitlijning, witruimte, kleur en herhaling om hiërarchie duidelijk te maken.
Witruimte: Witruimte, of negatieve ruimte, verwijst naar delen van een ontwerp zonder grafische elementen. Deze ruimte helpt om overzicht en rust te creëren, en laat belangrijke elementen beter opvallen. Slim gebruik van witruimte benadrukt belangrijke aspecten en maakt het ontwerp gemakkelijker te begrijpen.
Eenheid: Eenheid in een ontwerp betekent dat alle elementen samenwerken om een duidelijke boodschap over te brengen. Zelfs als je verschillende elementen gebruikt, moet elk element een visuele relatie hebben met de andere elementen. Zorg voor consistentie in het uiterlijk van de designelementen, zodat de boodschap herkenbaar en samenhangend blijft.
Variatie, Uitlijning, Proportie, Herhaling
Variatie: Variatie voorkomt dat ontwerpen eentonig en saai worden. Door afwisseling te creëren met typografie, kleurgebruik, texturen en afbeeldingen, breng je visuele interesse in een ontwerp. Variatie maakt dat elk ontwerp uniek aanvoelt en trekt de aandacht van de kijker.
Uitlijning: Uitlijning zorgt voor orde en duidelijkheid in een ontwerp. Het houdt in dat je elementen zo plaatst dat ze visueel met elkaar verbonden zijn. Door afbeeldingen, vormen of tekstblokken goed uit te lijnen, ziet je ontwerp er netter en begrijpelijker uit. Een ontwerp met slechte uitlijning kan rommelig en onafgemaakt overkomen. Uitlijning helpt om elementen te ordenen, te groeperen en te structureren, waardoor een balans ontstaat.
Proportie: Proportie is de verhouding tussen verschillende elementen in een ontwerp. Grote elementen worden vaak als belangrijker ervaren dan kleinere. Door de proporties van elementen te manipuleren, kun je hiërarchie aanbrengen, de aandacht van de kijker sturen en de betekenis van specifieke elementen benadrukken. Het is essentieel om de grootte van elementen goed af te stemmen op de context van je ontwerp.
Herhaling: de kracht zit ‘m in de herhaling. Maak repeterend gebruik van typografie, kleuren, vormen en creëer consistentie en een gevoel van flow in je ontwerp. Een vaste pagina-indeling is ook een vorm van herhaling, wat rust en overzichtelijkheid biedt. Herhaling versterkt ideeën en maakt een ontwerp herkenbaar. Door bijvoorbeeld hetzelfde format voor koppen te hanteren of dezelfde kleuren en afbeeldingen te gebruiken, zorg je voor orde. Herhaling kan ook beweging creëren en verschillende elementen samenbrengen tot een georganiseerde en consistente uitstraling. Herhaling van bepaalde elementen, zoals logo’s of kleur, kan een merk gemakkelijk herkenbaar maken.
Kleur, Licht, Ruimte/Diepte en Compositie
Kleur: Het gebruik van kleuren is essentieel in ontwerpen. Kleuren kunnen gevoelens overbrengen en indruk maken op gebruikers, kijkers of lezers. Slecht kleurgebruik kan verwarring veroorzaken, waardoor het ontwerp niet goed begrepen wordt. Er zijn primaire kleuren, secundaire kleuren en contrasterende kleuren, en we maken een onderscheid tussen warme en koude kleuren. Warme kleuren, zoals rood en geel kunnen diverse emoties oproepen, van blijdschap tot agressie. Koude kleuren, zoals blauw en groen worden vaak geassocieerd met een rustgevende sfeer. Kleuren hebben ook symbolische betekenissen die invloed hebben op de boodschap van een ontwerp.
Licht: Licht maakt kleuren en vormen zichtbaar of minder zichtbaar en is daardoor een belangrijk aspect in kunst en design. Licht kan verschillende symbolische betekenissen hebben; het kan bijvoorbeeld iets goddelijks verbeelden of een emotionele lading geven. Door het gebruik van licht kun je een voorstelling meer dramatisch of juist vrolijker maken.
Ruimte/Diepte: Diepte in een ontwerp wordt gesuggereerd door objecten zo af te beelden dat het lijkt alsof ze bovenop elkaar gestapeld zijn. Objecten die verder weg zijn, staan hoger op het beeldvlak en worden kleiner weergegeven. Diepte ontstaat ook doordat een object voor een ander staat. Door grotere voorwerpen op de voorgrond en kleinere objecten op de achtergrond te tekenen, creëer je een gevoel van diepte. De elementen op de voorgrond zijn vaak scherper en duidelijker, terwijl de achtergrond wat vager is.
Compositie: Compositie is de bewuste ordening van de elementen in jouw ontwerp of werk. Om jouw boodschap over te brengen, emoties op te wekken en het oog van de kijker op een bepaalde manier door jouw werk te leiden kun je gebruik maken van een centrale compositie, driehoekscompositie, diagonale compositie of frame-in-frame compositie. Je brengt compositie in jouw ontwerp door een passende balans, focus (nadruk) leidende lijnen en of negatieve ruimte te creëren
Versterk jouw vormgeving door ontwerpprincipes te combineren.
Het is onmogelijk maar één van de bovengenoemde basis ontwerpprincipes van vormgeven te gebruiken. Vormgeving wordt alleen maar sterker als je meerdere principes met elkaar combineert. De meest krachtige designs combineren er vaak zo’n zes tegelijk en soms zelfs nóg meer! Het vak van een ontwerper is dan ook om aan te voelen wanneer een ontwerp nog iets extra’s nodig heeft of misschien juist iets minder. Dat vereist een creatieve geest die daarnaast in staat is om kritisch en analytisch te denken. Gaat dit over jou?
Lees in de posts hieronder ook hoe je de basis ontwerpprincipes van vormgeven toepast in lay-out.
Voor meer verhalen, beelden, historie en inspiratie m.b.t. magazines kun je natuurlijk ook de Instagram pagina van mijn Modarium Magazine Collection volgen.