De Geschiedenis van het Schort

De geschiedenis van het schort is eigenlijk een heel interessant verhaal. Het schort is een “kledingstuk” dat echt al duizenden jaren een rol speelt in verschillende culturen en tijdperken. Van rituele en ceremoniële schorten in de oudheid tot praktische schorten van ambachtslieden in de middeleeuwen en stijlvolle schort ontwerpen in de modewereld – het schort heeft een rijke en veelzijdige geschiedenis en is wellicht (bijna) zo oud als de mensheid.

Om trends goed te kunnen duiden, is het goed om niet alleen vooruit te kijken, maar juist ook terug in de tijd. Mode en functionaliteit worden nu eenmaal beïnvloed door historische ontwikkelingen, en het verleden biedt waardevolle inzichten in hoe en waarom bepaalde stijlen terugkeren maar nooit helemaal hetzelfde zijn. Door in de evolutie van het schort te duiken, ontdek je hoe dit eenvoudig lijkende kledingstuk zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld tot een symbool van vakmanschap, status en stijl in het hier en nu.

De geschiedenis van het schort >
de Oudheid

Schorten bestaan waarschijnlijk al langer dan andere kledingstukken. In de vroegste periode van de beschaving werden eenvoudige materialen zoals dierenhuiden en gras mogelijk eerder gebruikt voor versiering en rituelen, dan voor bescherming. Dit is in lijn met de gedachte dat mensen zichzelf veel eerder zijn gaan versieren (sieraden, opschilderen en tatoeëren) dan kleden.
 Onze kennis over vroege kleding komt vooral uit archeologische vondsten, zoals oude beeldjes en muurschilderingen. Deze tonen vaak een nadruk op schoonheid, status en spirituele betekenis, in plaats van puur functionele behoeften.

Naarmate vroege mensen zich verder ontwikkelden in hun sociaal-culturele structuren, werd het schort een belangrijk onderdeel van initiatierituelen, religieuze rituelen of culturele feesten, waar het schort een meer visuele en symbolische rol kreeg.
 Pas later ontstond het praktische gebruik van schorten, als bescherming. Dit ging gepaard met de evolutie van de menselijke beschaving en de zoektocht naar manieren om te overleven in verschillende klimaten en omgevingen.

Ceremoniële Schorten

Voorbeelden van goden die schorten dragen, zijn wereldwijd te vinden. Beeldjes van vruchtbaarheidsgodinnen kunnen de vroegste verbeeldingen zijn van vrouwen die schorten dragen.

• Minoïsche beschaving (ca. 1600 v.Chr.): Op Kreta tonen beeldjes van een slanggodin vrouwen met een strak lijfje, blote borsten en een geborduurd of geweven schort.
• Oude Egypte: Op monumenten en muurschilderingen dragen figuren driehoekige schorten (met de punt omhoog), bij deelname aan een ceremonie.
• Oude China: In Chinese kunst worden sommige goden afgebeeld met halfcirkelvormige schorten, mogelijk als ceremonieel symbool.
• Meso-Amerika:In de oude culturen van Centraal-Amerika worden goden vaak afgebeeld met schorten. Tepoxtecatl, een Azteekse god, wordt bijvoorbeeld afgebeeld met een driehoekige flap aan zijn schort. Ook priesters droegen schorten als teken van loyaliteit aan de goden en als badge van autoriteit.

 

De geschiedenis van het schort >
de Middeleeuwen en Renaissance

Middeleeuwen (14e-15e eeuw): Praktisch gebruik en ambachten

In de middeleeuwen was stof kostbaar en kleding werd met de hand geweven op smalle weefgetouwen. Daarom waren schorten in die tijd vaak eenvoudige lappen stof die om het middel werden gebonden om de waardevolle kleding eronder te beschermen. Dit type “schorten” werden door mannen en vrouwen gedragen.
Schorten waren vooral populair onder ambachtslieden en arbeiders. In Europa werden ze gedragen door smeden, wapenmakers, tuinders, houtsnijders, meubelmakers, leerbewerkers, schoenmakers, kleermakers, juweliers, metaalbewerkers, visverkopers, klokkenmakers, huisvrouwen, kunstenaars en metselaars. Omdat toen bijna iedereen schorten droeg, ontstonden voor herkenbaarheid onderscheidende stijlen per ambacht. Ambachtslieden noemde men zelfs “schortmannen”.

WIST JE DAT de vorm en kleur van een schort het beroep van de drager konden aangeven:

• Engelse kappers stonden in de 16e eeuw bekend als “checkered apron men” (mannen met geblokte schorten).
• Schoenmakers droegen zwarte schorten.
• Tuiniers, spinners, wevers en vuilnismannen gebruikten blauwe schorten.
• Londense havenarbeiders droegen in de 18e eeuw groene schorten.

 

WIST JE DAT ook nu nog witte schorten deel uit maken van de ceremoniële kleding van de Vrijmetselaars, als eerbetoon aan de witte schorten van vroege steenhouwerijgilden. Ook medisch personeel, koks en bakkers, laborantenschjoonmakers en huishoudelijk personeel draagt nu nog vaak witte schorten. Het witte schort staat voor orde (ook in hiërarchie), netheid, dienstbaarheid, zuiverheid (ook in handelen), puurheid en geestelijke reinheid, objectiviteit, rationele orde, discipline. Maar vooral is op een wit schort iedere vlek te zien (veiligheid) kun je laten zien dat je netjes en schoon kunt werken, en is een witte (katoenen) schort makkelijk te bleken en weer schoon te krijgen.

Renaissance (15e-17e eeuw): Schorten als mode

Tijdens de Renaissance ontwikkelde het schort zich van een puur praktisch kledingstuk naar een stijlvoller accessoire. Met de groei van de handel en de rijkdom in Europa werden stoffen fijner, modetrends verfijnder en duurder.

• Eenvoudige werk-schorten bleven in gebruik onder arbeiders en ambachtslieden, maar schorten voor welgestelde dames veranderden.
• Welgestelde dames droegen lange jurken, vaak met afneembare mouwen, en beschermden hun dure kleding met wasbare schorten of overschorten van fijne en chique stoffen.
• In de 1500’s werden schorten meer een mode-uiting. Dames begonnen hun “sier” schorten te versieren met dure kant en borduurwerk.
• Deze “sier” schorten waren meestal zonder borststuk en vaak kunstzinnig geborduurd.
  Zo werd het schort in de loop der tijd langzaam meer een symbool van stijl en status.

De geschiedenis van het schort >
van de 17e tot de 19e eeuw

17e eeuw: Van praktisch gebruik naar mode

In de 17e eeuw was het schort nog steeds voornamelijk een praktisch kledingstuk. Werklieden droegen schorten voor bescherming, terwijl de elite zich natuurlijk liever niet in werkkleding liet zien. Kleine kinderen uit alle klassen droegen wel schorten om hun kleding te beschermen.
 Toch begonnen vanaf de 17e eeuw meer dames schorten te dragen, maar dan als modeaccessoire. Deze schorten waren rijkelijk versierd met kant en borduurwerk en hadden eigenlijk geen praktische functie meer.

Ondertussen werd de vrouwenmode in Engeland in de jaren 1650 beïnvloed door de politiek.
Toen Oliver Cromwell bepaalde dat vrouwen en meisjes zich netjes en ingetogen moesten kleden, ontstond de puriteinse stijl:

• Puriteinse dames droegen een (smetteloss) witte schort over een lange, zwarte jurk die van de hals tot aan de voeten reikte.
• Deze trend had invloed op de klederdracht in andere puriteinse gemeenschappen, zoals b.v. de Quakers in Amerika.
• De eerste vrouwelijke kolonisten droegen ook lange, witte schorten.
• Later droegen Quaker-vrouwen lange en kleurrijke zijden schorten.

18e eeuw: Schorten als mode en symbool

In de 18e eeuw werden schorten steeds uitgebreider en verfijnder:

• In deze periode bedekten schorten meestal alleen het lichaam vanaf de taille naar beneden en knoopten dames ze eenvoudig achter op de rug vast.
• Met de groei van steden in New England (USA), verschenen er meer modieuze versies van het schort.
• Stijlvolle Amerikaanse vrouwen droegen geborduurde schorten die laag uitgesneden waren aan de voorkant, zodat het lijfje van hun jurk zichtbaar bleef.

Tegelijkertijd groeide de waardering voor een eenvoudige en landelijke levensstijl. (Trend)

• De verlichting en de filosofie van Rousseau vernieuwden ideeën over opvoeding. Welgestelden wilden een natuurlijke opvoeding voor hun kinderen, waarbij kinderen de vrijheid hadden om zich te ontwikkelen in harmonie met de natuur.
• Schorten symboliseerden onschuld en een landelijke levensstijl.
• Versierde kanten schorten hadden naast mode-uiting geen andere functie.
• Welgestelde dames lieten zich zelfs afbeelden met schorten.

 

De geschiedenis van het schort >
19e en begin 20e eeuw:

19e eeuw: Schorten als mode en functioneel gebruik

Na de Franse Revolutie

Na (1789) veranderde de mode (tijdelijk) zodanig dat dames buitenshuis geen schorten meer droegen. Schorten pasten niet goed bij de empire stijl jurken (dunne witte, rechte jurken met een verhoogde taille) die in de vroege 19e eeuw (tussen circa 1795 en 1820) populair waren.

Na 1820 werd de mode toch weer wat volumineuzer en complexer, met korsetten, wijde rokken en bijpassende elegante schorten. Van welgestelde dames uit die tijd werd verwacht dat zij de status van hun gezin in de samenleving toonden en hun toewijding aan het huiselijke leven lieten zien. Dit deden ze door schorten te dragen, maar deze schorten waren veel eleganter en prijziger dan het witte katoenen schort van de meid. Populaire materialen hiervoor waren zwart kant, satijn met chenille-randen, en satijn.

WIST JE DAT  het elegante en kleurrijke schort ook een symbool was dat een dame de middelen had (of rijk genoeg was) om zich door reizende handelaren te laten bedriegen met de aankoop van “een opzichtig lint of een glanzend paar scharen”.

 

In het Victoriaanse Engeland,

Van 1837 tot 1901, het hoogtepunt van de industriële revolutie, werd de markt overspoeld met veel meer verschillende soorten schorten. consumenten kregen meer keuze door de opkomst van fabrieken en naaimachines. Je kon bijvoorbeeld kiezen voor een volledig lichaamsschort, een schort met ruches of kant, of een schort met borduurwerk. Naast een groeiende consumptiemaatschappij was Victoriaans Engeland ook sterk hiërarchisch. Het schort liet een duidelijk onderscheid zien tussen werkgevers en werknemers, en de uniformen van het personeel werden strikt gereguleerd. Er zijn verhalen over dienstmeisjes die de instructie kregen om zich om te draaien en naar de muur te kijken als hun werkgevers hen in de gang passeerden. Een dienstmeisje kon bijvoorbeeld overdag een jurk met een print dragen en zich ‘s avonds omkleden in een “nettere” zwarte jurk met een nette schort voor de dinerservice.

1920s

Welvarende dames droegen van 1900 tot in de jaren 1920 kunstzinnig, zwaar geborduurde schorten. Deze schorten uit de jaren 1920 weerspiegelen de stijl van die tijd: los en lang. Vaak gesloten met een knoop en versierd met borduursel. Rond deze tijd werd winkelen een nieuwe bezigheid voor dames, wat leidde tot nog meer variatie in schortstijlen.

 

Begin 20e eeuw: De verschuiving naar eenvoudiger schorten

Tijdens de Grote Depressie (1930’s) maakten vrouwen schorten van gerecyclede materialen, zoals graanzakken die speciaal met dessins werden bedrukt. Ze naaiden zelf eenvoudige schorten van gerecycled materiaal, waarbij de praktische functie vooropstond. In deze tijd raakten schorten met een gekruiste rug, genaamd ‘pinnies’, populair. Dorothy’s blauw-wit geruite pinnie in de film The Wizard of Oz (1939) maakte het ontwerp beroemd.

20e eeuw: Van huishoudelijk symbool naar modeaccessoire

In de jaren 1950 werd het schort een icoon van het huishoudelijke leven en droegen huisvrouwen het vaak. Schorten symboliseerden het herstel van het gezinsleven na de oorlog. Stijlvolle tv-moeders droegen schorten in populaire tv-shows, waarmee ze huiselijkheid en zorgzaamheid uitstraalden. Daarnaast waren mannen in de jaren 1950 ook niet immuun voor de schorten-mode. Zij droegen speciale barbecue-schorten in het weekend, hierdoor kreeg het schort een stoer en mannelijker imago.

In de jaren 1960 en 1970 veranderden traditionele gender-rollen, en daarmee ook hoe men naar het schort keek. Het huisvrouwen-symbool waar het schort in de jaren 1950 voor stond, werd minder geliefd, omdat vrouwen meer sociale en werkgerelateerde vrijheden op eisten.
In de de jaren 1960 de populariteit van schorten dan ook af. In plaats van traditionele schorten, begonnen veel mensen werk juist zonder schort uit te voeren. Of ze kozen voor bies-schorten, een unisex ontwerp dat eenvoudiger en meer praktisch was.

 

20ste eeuwse en hedendaagse schortvarianten

• Bies-schort: Sinds de jaren 1880 populair, vooral bij arbeiders en ambachtslieden. In de jaren 1960 werd het bies-schort het meest gebruikte type schort in de VS. Het biesschort is in diverse stijlen verkrijgbaar.
• Pinafore: Dit is een schort met een volledige voorkant en armsgaten, gedragen door meisjes en vrouwen, zowel decoratief als beschermend.
• Tabard: Dit is een schort dat zowel de voor- als achterkant van het lichaam bedekt. Het Tabard wordt vaak gedragen in beroepen zoals bakkerijen en ziekenhuizen.
• Bungalow-schort: Een eenvoudig huiselijk schort dat populair was tussen 1910 en de jaren 1940, vaak gedragen door vrouwen in huiselijke omgevingen.

 

Futurekid en Fendi

 

De geschiedenis van het schort >
hedendaagse schorten

Tegenwoordig zijn schorten niet meer weg te denken uit huizen, restaurants, bistro’s en bars over de hele wereld. Dankzij moderne technieken zijn schorten heel goed op te nemen in de huisstijl van een bedrijf.

Schorten worden nog steeds zowel functioneel als modieus gebruikt, en designers experimenteren met nieuwe materialen en vormen. Of het nu gaat om ambachtelijke werkschorten, klassieke keukenmodellen of trendy fashion-interpretaties, het schort blijft een veelzijdig kledingstuk.

Het is een stille, maar krachtige drager van verhalen, over zorg, vakmanschap, eerlijkheid en identiteit.
In een wereld die steeds sneller draait, kiezen steeds meer mensen voor trage tempo van het ambacht, de echtheid van het materiaal, en de eenvoud van het schort. En misschien is dát wel de echte modeverklaring van dit moment. Nu het schort weer symbool staat voor authenticiteit, historie, vakmanschap en ambachtelijke tradities maakt het schort een ware comeback in fashion en ambacht.

 

Bronnen die ik gebruikt heb >

• wikipedia
• modemuze
• Op de site van het  Zeeuws museum zijn mooie oude schorten te zien.
• Berthi’s Weblog vertelt meer over de Nederlandse historie van het schort. (gebruik de zoek funtie op de homepage)
• A history of costume door Carl Kohler (boek)
• En vele andere boeken en magazines uit mijn collectie.

Meer over schorten >

De comeback van het schort in fashion en ambacht

 

 

MODARIUM gebruikt beelden uitsluitend ter ondersteuning van journalistieke, educatieve of analyserende teksten over lifestyle, mode en trends. De auteursrechten behoren toe aan de respectievelijke eigenaren en credits worden zo nauwkeurig mogelijk vermeld.

Wij hanteren het citaatrecht en gebruiken beelden alleen indien noodzakelijk voor de inhoud. Mocht u van mening zijn dat een beeld onjuist is gecrediteerd of buiten deze kaders valt, neem dan contact met ons op via , dan beoordelen we het en passen het indien nodig aan.